Isan Insight

จากภาพจิตรกรรมฝาผนังที่ทรงคุณค่าของวัดบ้านลาน จังหวัดขอนแก่น ซึ่งมีเรื่องราวของพระเวสสันดรชาดก พระชาติสุดท้ายที่บำเพ็ญบารมี ก่อนประสูติเป็นพระโคตมพระสัมมาสัมพุทธเจ้า อยู่โดยรอบสิมหรืออุโบสถเก่าแบบอีสานพื้นบ้านโบราณ โดยเฉพาะผนังด้านทิศใต้ที่เน้นวาดภาพแห่ “ผะเหวด” หรือ “พระเวสสันดร” กลับเข้าเมือง และตอนดังกล่าวนี้เองที่สะท้อนให้เห็นความสำคัญของงานบุญผะเหวดหรือบุญพระเวสสันดรที่มีต่อชีวิตชาวอีสานใน “พื้นที่ราบสูงโคราช” ซึ่งอาจเป็นส่วนหนึ่งที่เสริม “ความเป็นมงคล” ที่เกี่ยวข้องกับ “น้ำ” เพื่อให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ ในพิธีกรรมของพุทธศาสนาแบบท้องถิ่นอีสาน ณ … Continue Reading

เราใช้รถด่วน CNR ออกจาก “สถานีขอนแก่น” เวลาประมาณเกือบสี่ทุ่ม ถึงหัวลำโพงประมาณเกือบ 7 โมงเช้า แล้วนั่งแท็กซี่ไปต่อรถไฟอีกขบวนที่ “สถานีธนบุรี” (เป็นรถไฟสายธรรมดาชั้นสาม ต้องมาซื้อตั๋วรถไฟที่นี่ มีเวลา 7.50 และ 13.55 ต้องเช็คเวปของการรถไฟก่อนทุกครั้ง) จุดหมาย คือ หมู่บ้านอีต่อง … Continue Reading

“ที่ราบสูงโคราช” เป็นมาอย่างไร

ข้อมูลจากสำนักธรณีวิทยา กรมทรัพยากรธรณี กล่าวถึง ภาคอีสานตั้งอยู่บนที่ราบสูงที่เราเรียกกันว่า “ที่ราบสูงโคราช” ซึ่งมีลักษณะเป็นแอ่งกระทะหลายแอ่งและยังมีภูเขาทั้งขนาดใหญ่ขนาดย่อมลูกโดดๆ อีกหลายลูก ตามทฤษฏีแผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่ หรือ Plate tectonic ทำให้สันนิษฐานว่าการเกิดทั้งภูเขาและแอ่งกระทะ เป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงของแผ่นเปลือกโลก โดยภาคอีสานนั้นอยู่ในเขตแผ่นเปลือกโลกที่เราเรียกกันว่า “อินโดไชน่า” หรือ “อินโดจีน”

ลักษณะที่ราบสูงโคราช… Continue Reading

ภูเขาหินทรายต้นกำเนิดของแม่น้ำชีลำน้ำสายใหญ่ที่ไหลผ่านหลายจังหวัดของภาคอีสานและเป็นบริเวณขอบของที่ราบสูงโคราชด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ เป็นที่ตั้งของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว หรือเรามักรู้จักกันในนามของ “ทุ่งกะมัง” เป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์และมีสัตว์ป่าอยู่เป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะกวางและช้างที่หากินอยู่ตามธรรมชาติ และยังมีนกทั้งพื้นถิ่นและอพยพหลากหลายชนิด ทำให้ทุ่งกะมังเป็นสถานที่ที่มีชื่อเสียงสำหรับผู้ที่ชื่นชอบในการถ่ายภาพนกสวยงามได้ตลอดทั้งปี..

ช่วงปลายฝนต้นหนาวยังเป็นช่วงที่ดี มีโอกาสถ่ายภาพของผีเสื้อสวยงามหลากหลายสายพันธุ์เป็นฝูงใหญ่ ซึ่งออกมาหากินเกลืออยู่ตามโป่งตามข้างถนนเป็นจำนวนมาก มีโอกาสเจอแลนหรือตะกวดอยู่ตามต้นไม้ รวมไปถึงตัวเงินตัวทองที่ออกมานอนผึ่งแดดใกล้กับหนองน้ำ ได้ง่ายอีกด้วย

ยามค่ำคืนของภูเขียว ท้องฟ้าที่นี่เปิดกว้างแทบจะถึงชายขอบฟ้าสามารถมองเห็นทางช้างเผือกได้อย่างชัดเจน สามารถนอนดูดาวกันได้อย่างปลอดภัย

ส่วนคนที่ชอบเดินป่า สภาพป่าปลายฝนมีความชุ่มชื้นมาก ควรเตรียมเสื้อกันฝนไปด้วย … Continue Reading

บึงกาฬแยกความหมายได้เป็นสองคำตามพจนานุกรมราชบัณฑิตสถาน คือ “บึง” หมายถึง แหล่งน้ำขนาดใหญ่ มีน้ำขังตลอดปี และ“กาฬ” แปลว่า “ดำ” กลายเป็น บึงที่มีน้ำสีดำ ก่อนหน้านั้นบึงกาฬยังเคยสะกดด้วยคำว่า “กาญจน์” มีความหมายว่า ทอง หรือบึงน้ำสีทอง อยู่ช่วงเวลาหนึ่ง แต่ก็ไม่ใช่เพียงเท่านั้น..

นามหนึ่งซึ่งไม่ค่อยจะมีผู้ใดพบอยู่ในเรื่องราวของประวัติศาสตร์จังหวัดบึงกาฬ คือ … Continue Reading

จากจินตนาการเรื่องราวในอดีตของเมืองขอนแก่น ผสานเข้ากับสภาพภูมิประเทศ วิถีชีวิตของผู้คน ขนบธรรมเนียมและประเพณี ภูมิความรู้ในการหาอยู่หากินการดำรงชีพแบบดั้งเดิมของชาวอีสานโดยละเอียด ได้ถูกถ่ายทอดเพื่อให้ผู้ที่สนใจสามารถเข้าใจในบริบทของสังคมในยุคต่างๆ ได้ง่าย ทำให้ภาพจิตรกรรมฝาผนังที่ชั้น 1 อันทรงคุณค่าทั้งหมดกว่า 52 ภาพ (รวมภาพ ศาสนสถานโบราณและวัฒนธรรมประเพณี) เสร็จสิ้นโดยใช้เวลาวาดประมาณ 3-4 ปี โดยเริ่มวาดในปี พ.ศ.2543

คนสมัยใหม่หลายคนไม่รู้และก็ไม่ได้ยึดถือกฏเกณฑ์ “คะลำ” เหล่านี้แล้ว แต่ก็มีบางข้อที่มีผู้ปฏิบัติอยู่แม้ว่าจะดูล้าสมัย เช่น ไม่ให้ลับมีดตอนกลางคืน ด้วยเชื่อว่าชีวิตจะมีภัย จะโชคร้าย จะตาย เมียจะมีชู้ ฯลฯ คะลำข้อนี้มีผู้ให้เหตุผลว่า เมื่อก่อนไม่มีไฟฟ้าใช้ ลับมีดใต้แสงเทียนโอกาสบาดนิ้วจึงสูง..

คะลำ ในภาษาอีสาน จึงหมายถึง สิ่งที่ห้ามทำ

คะลำโดยส่วนใหญ่ของจิตรกรรมฝาผนังของพระมหาธาตุแก่นนคร วัดหนองแวงพระอารามหลวง … Continue Reading

…สกู๊ตเตอร์ มีสองยี่ห้อ คือ เวสป้า และแลมเบตต้า จากอิตาลีทั้งคู่  ทั้งหมดนี้นับคันได้ และชาวเมืองรู้ด้วยว่าเป็นรถของใคร มันน่าอิจฉาเวลารถจักรยานยนต์วิ่งผ่าน ขนาดไม่มีใครซิ่ง แต่ดูมันไม่เมื่อยขาเหมือนรถถีบ มีรถยนต์อยู่หลายคัน ส่วนมากเป็นของทางราชการ มีรถจิ๊บเป็นหลัก ส่วนรถเก๋ง มีแต่ของข้าหลวงเท่านั้น คนธรรมดามีเงิน ถ้าซื้อแล้วจะเอาไปวิ่งที่ไหน ถนนมันมีไม่กี่กิโล..

 … Continue Reading

เรื่องเล่านี้มาจากไฟล์ที่คุณพ่อของข้าพเจ้าเขียนไว้ เพื่อบันทึกความทรงจำของตนเองและให้ลูกได้ใช้ในงานวิจัย ข้าพเจ้าเห็นว่าน่าจะเป็นประโยชน์และให้ความเพลิดเพลินต่อท่านผู้อ่าน ทำให้มองเห็นสภาพพื้นที่หนองคายสมัยก่อนและวิถีชีวิตของผู้คนในช่วงเวลานี้ได้ชัดเจนมากขึ้น จึงได้นำมาเผยแพร่ ซึ่งข้าพเจ้าได้ทำการแบ่งงานเขียนของคุณพ่อออกเป็นหลายตอนด้วยกัน เพื่ออ่านในเวปไซต์ได้ง่าย ความดีอันใดที่เกิดขึ้นจากงานชิ้นนี้ ขอให้กุศลนั้นได้ถึงคุณพ่อให้มีความสุขยิ่งๆ ขึ้นไป

….

เล่าเรื่องเมืองหนองคาย 2503 เท่าที่ผมจำได้

ผมชื่อ เด็กชายอนุชาติ อินทรพาณิช อายุ 9 ปี … Continue Reading

ความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนภาคอีสานกับปลาแดกหรือปลาร้า ช่างมีมาอย่างยาวนาน อาจกล่าวได้ว่า ผู้ที่ได้รสกลมกล่อมของปลาแดกนัวเข้าเส้นแล้ว ก็ยากที่จะถอนตัว แถมพอไม่ได้กินปลาแดกนานๆ จะพบว่าโลกนี้มันช่างหดหู่จริงๆ ปลาแดกคือจิตวิญญาณของชาวอีสานโดยแท้

หลายปีก่อนผู้เขียนกับพ่อและเพื่อนพ่อ ตั้งวงสนทนาร่วมกันว่าด้วยเรื่องการหาอยู่หากินที่กุดทิง จ.บึงกาฬ หรือ พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระดับโลกในตอนนี้ เพื่อนพ่อเล่าว่าเมื่อก่อนปลาจากกุดทิงและแม่น้ำโขง บริเวณเมืองบึงกาฬ บริบูรณ์มาก พอผู้เขียนได้มีโอกาสศึกษาเรื่องนี้เพิ่มมากขึ้นก็พบว่า การมีปลามาก คือ มากแบบ … Continue Reading

คณะผู้จัดทำได้รับความเมตตาจาก หลวงตาเกรียง หรือ พระมหาเกรียงศักดิ์ โสภากุล ดร. (ธรรมวิจาโร) ผู้เสียสละเวลาเป็นอย่างสูงในการอธิบายความหมายที่แฝงอยู่ในงานศิลปะและพระธรรมที่ซ่อนอยู่ในภาพเหล่านี้ และได้รับความเมตตาจาก หลวงตาปริศนา ผู้มอบหนังสือ “ไขปริศนาธรรม ภาพศาลาโพธิสาร 72” ของ พระครูภาวนาโพธิคุณ, ดร. (สมชาย กนฺตสีโล) เจ้าอาวาสองค์ปัจจุบัน … Continue Reading

ตำนานรักนางอุสา

กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ยังมีอาณาจักรเล็กๆ อยู่ริมฝั่งแม่น้ำโขง ใกล้กับเมืองหนองคาย มีกษัตริย์และราชินีปกครอง ทั้งสองไม่มีลูก อันเป็นเรื่องที่กษัตริย์รู้สึกหดหู่มาก ในเวลาเดียวกันนี้ยังมีอีกสถานที่หนึ่งซึ่งอยู่ห่างไกลออกไปบริเวณภูเขาใหญ่ มีชื่อว่า “ภูพระบาท” มีเด็กผู้หญิงเกิดมาจากดอกบัว ผู้เฒ่าฤษีผู้เก่งกาจเป็นผู้พบและเลี้ยงดูเธอ

วันหนึ่งกษัตริย์เห็นเธอและถามอยากได้เธอมาเป็นลูก พระฤษีแลเห็นอนาคตไปข้างหน้า จึงได้เตือนกษัตริย์ว่า ถ้าเลี้ยงดูเด็กทารกคนนี้ เมื่อถึงเวลาเธอแต่งงาน ในท้ายสุดสามีของเธอจะเป็นสาเหตุที่ทำให้กษัตริย์นั้นถึงแก่ความตาย ด้วยความปรารถนาอยากได้บุตร … Continue Reading